Tijdens een Levende bibliotheek lees je een ‘Levend Boek’: iemand vertelt je een deel van zijn/haar/hun levensverhaal. Een verhaal over een thema waar in de samenleving nog veel vooroordelen rond bestaan. Door de intieme setting van ontmoeting rond een persoonlijke beleving, komt het verhaal sterk binnen en worden taboes doorbroken. Avansa versterkt mensen om met hun verhaal naar buiten te komen. Je ontmoet een mens en abstracte thema’s krijgen een gezicht. Eén van die gezichten is Tanguy, die als ‘Levend boek’ getuigt over zijn psychosegevoeligheid. “In een psychose kan je niet delen, je zit gevangen in een voorstelling.”
Tanguy Corbillon: “Ik zag bij Avansa een oproep voor mensen die wilden getuigen over verhalen van verlies en veerkracht. Ik voelde mij aangesproken, want het gevoel niet voluit deel te nemen aan het maatschappelijke leven ervaar ik als een verlies. Ik wil geen zelfbeklag brengen of tonen hoe kwetsbaar ik ben. Wel wil ik mijn kwetsbare spreken inzetten om stil te staan bij dat gevoel van verlies en eigen woorden daarvoor vinden. Zonder woorden geraak je vast. Mijn verhaal doen, helpt me weer een houvast te vinden. In de samenleving wordt verwacht dat je eenduidige standpunten inneemt. ‘Je verhaal doen’ daarentegen is een stap achteruit zetten, reflecteren over de weg die je gaat. Een andere weg, een ander verhaal dan mensen misschien van je hadden verwacht. Mij helpt het om mijn verhaal te doen bij een publiek dat me nog niet kent. Ik krijg heel directe vragen, en dat is op een uitnodigende manier uitdagend voor me.”
“In een Levende bibliotheek krijg ik de ruimte om één en ander te contextualiseren, mijn verhaal te brengen, de realiteit te reconstrueren zoals ik die beleef. Als ze me op een feestje vragen: “Wat doe je van werk?”, dan sta ik perplex. Want ik kan mij maar laten zien zoals ik ben, ik kan niet instaan voor verwachtingen waar ik op dat moment niet aan voldoe. Wanneer mensen luisteren, krijg ik een stuk van de regie opnieuw in handen. Ik kan dan rustig uitleggen waar ik als vrijwilliger nog voor insta. Ik merk dat ik zo meer begrip krijg.”
Zorgen voor meer begrip en het ondergraven van vooroordelen is één van de doelen van een Levende bibliotheek. Op welke manier heb jij dit ervaren?
Tanguy: “Ik geloof heel sterk dat een Levende bibliotheek destigmatiserend werkt. Ik merk dat mensen soms vanuit een bepaalde vooronderstelling komen luisteren. Voor veel mensen is een ‘psychose’ een heel raar iets, het is voer voor mythes. Mensen stellen me bijvoorbeeld de vraag of iemand die in een psychose zit gevaarlijk is voor zijn omgeving. Vanuit angst en onkunde is er vaak veel meer sprake van geweld tégen mensen die in een psychose zitten dan dat mensen die in een psychose zitten gewelddadig zouden zijn. Je bent in een psychose heel kwetsbaar, doordat je geen houvast meer hebt en je je niet kunt verdedigen. Denk maar aan Chovanec (De Slovaakse man stierf bijna zes jaar geleden nadat de politie hem in bedwang had gehouden op de luchthaven van Charleroi, nvdr.). Door aan te tonen dat er meer is dan de éénzijdige voorstellen, gaan mensen hun opvattingen bijstellen. Mijn woorden vind ik gaandeweg doorheen het vertellen. Het is door het contact met het publiek dat ik opnieuw ga nadenken ‘wat is het, dat ik heb beleefd’?”
“Je bent in een psychose heel kwetsbaar, doordat je geen houvast meer hebt en je je niet kunt verdedigen”
Door Avansa werd er vooraf een vorming voorzien om je verhaal te vertellen. Hoe heb jij die ondersteuning ervaren?
Tanguy: “Het was duidelijk dat het traject dat met de ‘Levende Boeken’ werd gelopen, heel erg was afgestemd op onze noden. Eerst was er een kennismakingsgesprek en daarna een vormingsdag met Relaas vzw. Daarin kregen we de principes van storytelling mee. Avansa zorgde ook voor een Whatsapp-groepje met alle Levende Boeken. Voor en na de Levende bibliotheek komen we samen met koffiekoeken en wisselen we uit over de ervaring. Er ontstaat op die manier echt een stukje gemeenschap waar verhalen circuleren. We hebben ook onderling regelmatig telefonisch contact.”
Wat is de mooiste reactie die je tot nu toe kreeg?
Tanguy: “Voor mij ligt de beloning erin als mensen zeggen: ‘Zo had ik het nog niet bekeken’. Wat ik heel lonend vond, was iemand die zei: ‘Als je verliefd bent, maar die verliefdheid wordt niet beantwoord: dat kan gek maken. Want het is er wel, maar krijgt nergens plaats. Moet ik me een psychose dan als zoiets voorstellen?’ Dat vond ik mooi, omdat die persoon een vergelijking maakte met iets wat hij zelf kende. Zo werd een psychose herkenbaar. Een psychose is een verbeelding die ontspoort. Het is een verhaal, geen hersenaandoening. En zeker niet zo bizar als mensen het zich soms voorstellen.”
“Voor mij ligt de beloning erin als mensen zeggen: ‘Zo had ik het nog niet bekeken’”
Je bent ook vrijwilliger bij SamenLezen. Daar draait het eveneens om verhalen, verbeelding en inleving.
Tanguy: “Bij SamenLezen bespreek je wat de tekst bij je oproept, maar je staat ook stil bij de beelden die worden gebruikt, de concrete woorden, de stijl, etc. Je gaat terug naar een gedeelde werkelijkheid en je wisselt met anderen perspectieven, gedachten, herinneringen, … uit. Bij een psychose heb je heel veel verbeelding, maar weinig of geen vermogen meer tot inleven. Je ziet van alles dat buiten jou om gebeurt, je herkent tekens van ‘opgezet spel’. In een psychose is het alsof je emoties die heel sterk zijn, niet meer kunt terugvoeren op wie je bent. Het is bodemloos, je wordt erin meegesleurd. Je ziet allerhande verbanden, maar niet meer als een geheel. De grond van je ervaring is je lichaam, maar op een of andere manier is dat weg. In een psychose kan je niet delen, je zit gevangen in een voorstelling.”
Avansa organiseert de Levende bibliotheek omdat ze overtuigd is dat persoonlijke gesprekken empathie vergroten en mensen verbinden over verschillen in achtergrond, herkomst, geaardheid, overtuiging, … heen.
Tanguy: “Dat is het unieke van de Levende bibliotheek. Ik doe mijn verhaal ook als vrijwilliger in de geestelijke gezondheidszorg, maar daar ligt de focus in het gesprek veel meer op medicatie, e.d. Door het verhaal in sociaal-cultureel werk te brengen voor een breed publiek, kan ik veel meer het verhaal van mijn psychose zelf vertellen.”
“Als mensen situeren we ons in de sociale werkelijkheid aan de hand van verhalen die we over onszelf brengen. De maatschappelijke structuren in een samenleving laten echter niet altijd veel ruimte voor verhalen van minderheden. Dat is een cultureel verlies volgens mij. Veerkracht is iets collectiefs en situeert zich op het niveau van de groep, als een verhaal waar mensen zich in herkennen.”
“Mensen met psychosegevoeligheid, in armoede, met een migratieachtergrond - kortom: iedereen die niet in een dominante positie zit, vinden niet altijd de taal of de ruimte om hun verhaal te doen. Dat maakt hen kwetsbaarder voor eenzaamheid, vervreemding, verder verlies van vertrouwen, ... zo blijf je hangen in een cirkel. Ik heb echt ervaren dat psychosegevoeligheid ook te maken heeft met eenzaamheid, met geen aansluiting meer vinden bij anderen. Zorg voor je contacten, zorg voor je omgeving. Dat geef ik graag mee in het vrijwilligerswerk dat ik nu doe.”
