“Veel planten die mensen zien als onkruid, zijn eigenlijk gewoon kruiden”

Brecht Herteleer: “Ik ben opgegroeid op de boerderij. Als kind heb ik altijd buiten gespeeld. Een fantastische jeugd! Ik herinner me dat ik vlinders ving en die in een klein doosje stak. Ik gaf ze dan wat gras om te eten, maar ondertussen weet ik natuurlijk dat vlinders geen gras eten (lacht). Vlinders zijn bestuivers. Die hebben nectar en pollen nodig.”

“Ik wou altijd landbouwer worden. Na het middelbaar studeerde ik agro- en biotechnologie. Daar leerde ik Torsten en later ook Anthony kennen (de twee andere drijvende krachten achter (on)kruid, nvdr.). Nadien volgde ik een postgraduaat duurzame ontwikkeling. Daar leerde ik pas echt wat voor impact de mens op de aarde heeft. Ik leerde er over het concept Earth Overshoot Day, de dag waarop we voor dat jaar alle natuurlijke grondstoffen hebben opgebruikt. Wereldwijd valt die datum in augustus, in België valt die zelfs al in maart…”

“Torsten en ik deden jarenlang onderzoek naar hoe boeren natuur kunnen herstellen. Maar samen met Anthony voelden we de nood om ook zelf de handen uit de mouwen te steken. Drie jaar geleden zijn we gestart met een experiment bij mij thuis op de ouderlijke boerderij. We zaaiden wilde kruiden en bloemen, in plaats van aardappelen en maïs. Tijdens de zomer die volgde, zagen we heel veel bijen, vlinders en vogels terugkeren naar onze velden. Dankzij theesommelier Ann Vansteenkiste leerden we meer over de smaken van onze kruiden en bloemen. We hebben er een blend van gemaakt, onze (on)kruidenthee. Theedrinkers zijn unaniem lovend over de smaken.”

“Ik stopte intussen met mijn job en sinds vandaag leg ik me fulltime toe op het project. We hopen dat we een onderneming aan het bouwen zijn die duurzaam is, zowel op ecologisch als op sociaal en financieel vlak. Maar ook het inspirerende aspect vinden we belangrijk. We willen er een verhaal aan koppelen en zo een beweging van burgers en boeren voor natuurherstel opzetten.”

BIODIVERSITEIT

Herteleer: “Ik vind dat er veel te weinig gedaan wordt aan de tanende biodiversiteit. Op dit moment functioneert ons ecosysteem nog net. Maar het staat op een cruciaal punt en volgens sommige wetenschappers zijn we eigenlijk al voorbij het punt waarop herstel nog mogelijk is.”

“Neem nu de bladluizenpopulatie. Bladluizen hebben een aantal natuurlijke vijanden, zoals sluipwespen of larves van lieveheersbeestjes. Maar straks zijn die natuurlijke vijanden er niet meer. En dan is onze voedselproductie volledig afhankelijk van bestrijdingsmiddelen om allerlei plagen te overwinnen. Die middelen werken ook niet altijd even goed. Door de biodiversiteitscrisis komt onze voedselvoorziening dus echt wel in het gedrang.”

“Ik heb al veel met landbouwers gesproken hierover. Ze beseffen het wel, maar zitten gewoon vast in het systeem. Als landbouwer zit je vaak alleen thuis op je boerderij, keihard te werken van zes uur ‘s ochtends tot tien uur ‘s avonds. Bij ons thuis gaat het er ook zo aan toe. Het hele jaar door werken en één dag vakantie. Het is een zwaar leven. Als boeren dan horen dat ze niet goed bezig zijn omdat ze stikstof gebruiken en zo de biodiversiteit schaden, dan worden ze boos.”

“Boeren hebben steun nodig, geen verwijten. Dat is ook waarom zoveel boeren een project als (on)kruid willen steunen. Bijna wekelijks krijgen we mails binnen van landbouwers die willen meewerken, van West-Vlaanderen tot Limburg. Ze willen tonen dat ze ook een positief verhaal brengen. En daarbij de hand reiken aan natuurliefhebbers. We kunnen het samen, maar we hebben elkaar wel nodig. En we moeten zorgen dat landbouwers die een omslag maken, wel nog hun brood kunnen verdienen. We moeten dus eerst de marktvraag creëren voor die inheemse, lokale smaken en producten.”

THEE ALS VERWENMOMENT

“Mensen kopen kruidenthee met bijvoorbeeld kamille maar ze hebben geen idee van waar de kruiden komen. Vaak is dat uit Oost-Europa of zelfs Noord-Afrika. Terwijl die kruiden hier ook groeien maar bestempeld worden als onkruid. Daarom vonden we kruidenthee een makkelijk product om mee te beginnen.”

“Natuurlijk heeft onze thee een andere kostprijs. We produceren, verwerken én verpakken hier in België. Maar thee is een verwenmomentje. En van een zakje thee kan je wel veertig kopjes thee zetten. We zien dat mensen onze prijs wel willen betalen. Er komen binnenkort trouwens nieuwe smaken bij.”

EEN VOORRUIT VOL INSECTEN

Herteleer: “Onze organisatie heet (on)kruid, met de ‘on’ tussen haakjes. Want veel planten die mensen zien als onkruidd, zijn eigenlijk gewoon kruiden. Al die onkruiden zijn eetbaar en hebben vaak ook nog eens unieke smaken.”

“Als ik een presentatie geef over (on)kruid, dan start ik vaak met foto's van panda’s die met uitsterven bedreigd zijn. Dat vindt iedereen erg. Maar het feit dat ook onze insecten massaal aan het uitsterven zijn, heeft minder impact op mensen. We moeten dat dringend tastbaarder maken. Mensen die ouder zijn dan vijftig herinneren zich vast wel dat je regelmatig je voorruit moest kuisen als je met de auto naar het zuiden reed omdat die vol beestjes zat. Nu moet je dat geen enkele keer meer doen. Het bewijs dat het echt aan het gebeuren is.”

“De meeste mensen liggen niet wakker van minder beestjes. Het is zo onzichtbaar. Maar elke vlinder, elk bijtje, elk insect heeft een rol: het wordt gegeten door een ander dier of helpt een bloemetje met bestuiven. Alles hangt samen in een complex netwerk. Verdwijnt een bepaald plantje, dan verdwijnt ook het bijtje dat ervan leeft. En zonder dat bijtje wordt een ander plantje niet meer bestoven en verdwijnt het uiteindelijk ook. Het is een domino-effect.”

“Zelfs de mug, die sommigen vervloeken, heeft wel degelijk een nut. Muggen dienen als voedsel voor grotere insecten zoals libellen en waterjuffers, maar ook voor insectenetende vogels en vleermuizen. Hun larven zijn nog van groter belang. Zij eten algen waardoor ze algengroei in bedwang kunnen houden én ze zijn hoofdvoedsel voor heel wat vissensoorten.”

LAAT JE TUIN LOS

Herteleer: “In mei vindt opnieuw de actie Maai Mei Niet plaats, waarbij aan mensen gevraagd wordt hun gazon een maand lang te laten groeien. Dat is mooi maar het mag verder gaan dan dat. Ikzelf raad aan om je tuin zoveel mogelijk te laten verwilderen. Laat het idee los dat het allemaal zo netjes moet zijn. Nog een tip: zaai een vierkante meter onkruid. Bij (on)kruid verkopen we zadenzakjes met dertig verschillende soorten: allemaal wilde kruiden en bloemen die je zelf kunt oogsten en drogen tot thee.”

“En ten slotte: zet inheemse planten. Daar zijn veel heel mooie bloeiers bij. Een vlier bijvoorbeeld, dat is prachtig en nog eens superlekker ook. Maar veel mensen willen nog steeds een strak gazon, het is heel moeilijk om daarin een mentaliteitsverandering teweeg te brengen. Ik zie het ook in mijn naaste omgeving.”

NACHTVLINDERS TELLEN

Herteleer: “Tijdens de Week van de Biodiversiteit nodigen we mensen uit op ons veld. We beginnen met een korte presentatie over onze organisatie en een rondleiding. Daarna gaan we nachtvlinders vangen. De volgende ochtend tellen en determineren we die. Nachtvlinders zijn heel coole dieren. Er zijn maar liefst 2.400 soorten in Vlaanderen. Ter vergelijking: qua soorten dagvlinders zitten we aan een zestigtal. Veel mensen aanzien nachtvlinders onterecht allemaal als dezelfde motten, terwijl er zoveel variatie in bestaat.”

“Diezelfde dag organiseren we ook een meewerkdag. Veel mensen in de stad hebben gewoon goesting om iets te doen, om actief bij te dragen. Dus waarom hen niet korenbloemen laten plukken waar de boeren zelf geen tijd voor hebben? Die beweging willen we zijn. Die van de boeren én de burgers. Maar nog het meest van al die van de natuurliefhebbers.”

Meer info: www.on-kruid.be

De thee is te koop via hun webshop, in de winkels Vlas (Gentbrugge) en Akker&Ambacht in Gent.