“Door stil te zijn samen met anderen, voelen velen zich gedragen en gesteund"

Je bent al jarenlang vrijwillig medewerker van Waerbeke en Genster. Waar staan die organisaties voor?

Carine De Wilde: “Genster is een lokaal platform verbonden aan Waerbeke, een vzw die de integratie van stilte, rust en ruimte stimuleert in alle maatschappelijke domeinen. Waerbeke is de bezieler van stiltegebieden in Vlaanderen. Al wie de waarde van stilte wil delen met anderen krijgt inspiratie en kans voor uitwisseling op een jaarlijkse trefdag. Genster zag het licht op zo’n Waerbeke Conferentie in 2016 met als thema ‘Stilte in de stad - hoe doen we dat?’. Wat mij vooral aanspreekt is het inclusieve karakter van stilte. Stilte kan door niemand ideologisch geclaimd worden. Stilte is van iedereen en van niemand. Het is een commons, een publiek goed dat ons als samenleving aanbelangt.”

Speelde stilte in jouw leven daarvoor al een belangrijke rol?

De Wilde: “Mijn belangrijkste professionele engagement was ontwikkelingssamenwerking, een job die erg naar buiten gericht was. Stilte roept op naar binnen. Ik voelde dat beide bewegingen voor mij belangrijk zijn. Bij Waerbeke vond ik die balans. Stilte en rust in jezelf ontwikkelen straalt af op je directe omgeving en zet vervolgens aan tot helderheid van gedachten, bewogenheid en maatschappelijk initiatief. Zo groeit een cultuur en pedagogie van de stilte. Het is dus niet louter een middel om tot innerlijke rust te komen, maar ook een publieke kwestie.”

De wandelingen in stilte vinden in de stad plaats, niet in de natuur. Vanwaar die keuze?

De Wilde: “‘Stilte in de stad’ was het thema van de Open Space reflectie op de Waerbeke Conferentie in Gent in 2016. Tine Heyse, Schepen van Milieu, Klimaat en Wonen was toen één van de sprekers. Zij erkende de grote nood aan stilte en luwte-oases in de stad. Het thema biedt voldoende aanknopingspunten tot concrete initiatieven. Het thema ‘Stilte in de stad’ blijft onze focus, maar binnenkort organiseert Avansa ook buiten Gent nieuwe stiltewandelingen.”

Wat houdt dat precies in, samen wandelen in stilte?

De Wilde: “Ik hou van een eenvoudige aanpak. Het is supersimpel. Samen met mijn collega Agnes Pauwels verkennen we elk seizoen een goed parcours voor een wandeling. Op de afgesproken plek verwelkomen we de deelnemers met enkele praktische afspraken. Het is immers geen gewone wandeling. Met twee begeleiders, één voorop en één achteraan de groep, maken we een luswandeling van een uurtje. Tijdens de wandeling praten we niet. De stilte wordt bewaard tot we op de plek van vertrek terug aankomen en een kopje thee krijgen, terwijl we in een cirkel plaatsnemen. Dat geeft iedereen de kans om de ervaringen te laten bezinken. De begeleider zal na een poosje de stilte doorbreken om op verhaal te komen. Wie wil, kan iets delen, maar mag ook de stilte bewaren. In het cirkelgesprek ligt de focus op luisteren en samenbrengen van ervaringen. Je legt je ervaringen letterlijk in het midden van de groep tot een soort collectief weten en voelen ontstaat.”

Hoe ervaren mensen het ongewone uurtje van zwijgen?

De Wilde: “Samen in stilte wandelen door de stad is een zintuiglijke en innerlijke weg afleggen. Doordat je niet praat, merk je veel meer op dan anders, vooral ook omdat je niet op de ander gericht bent. Waarnemingen worden fijnzinniger en scherper. De mensen ervaren het contrast tussen het lawaai van de stad en de onverwachte stille plekken. Er borrelt ook liefde op voor de stad. Soms kan de stilte op een dieper niveau confronteren, zoals onlangs op een wandeling die ons bij Campo Santo bracht. Een begraafplaats herinnert ons aan de dood en de eindeloze stilte. Iedereen beleeft stilte op een andere manier. Mensen delen hun gevoel van welbevinden, verwondering, dankbaarheid, soms ook van onrust en ergernis voor wat ze opmerken in de stad. Door stil te zijn samen met anderen, voelen velen zich gedragen en gesteund.”

Je spreekt liever over een ‘wandeling in stilte’ dan over een stiltewandeling.

De Wilde: “Inderdaad, want de stad is akoestisch nooit stil. En het gaat om stilte in brede zin. Het gaat ook om rust en ruimte te ervaren en zeker ook om onthaasten, vertragen en gewoon kijken naar wat er nu aanwezig is. Noem het een onderzoek, een oefening: observeren wat er gebeurt buiten en in jezelf.”

Zijn er veel mensen die moeite hebben om een uur lang stil te blijven?

De Wilde: “Jawel! Het is verleidelijk om onmiddellijk te willen delen van wat men ziet of voelt. Zich aanpassen aan het trage wandelritme is ook voor sommigen lastig. Ik voel vaak de druk achter mij om sneller te gaan. Maar achteraf bevestigen mensen dat het zwijgen en de traagheid bijdragen tot scherpere observaties. Deelnemers beschrijven zelfs de geluidssensaties van het schoeisel of de ondergrond waarop ze gelopen hebben, van kasseien tot houtschilfers.”

Gelukkig wordt er nagedacht over luwteplekken in de stad. Zijn die er al in Gent?

De Wilde: “In 2016 lanceerde de stad Gent een publieksbevraging rond Gentse luwteplekken. Als deelnemer kon je je favoriete rustige plekjes melden en aangeven wat er verbeterd kon worden. De bedoeling was om stedelijke rustpunten te behouden en te versterken. Het architectenduo Peymen-Yellema deed onderzoek naar verstilling en rust in de stad. De architecten ijkten in hun publicatie de luwteplek (2017) de term luwteplek en identificeerden een aantal ruimtelijke kwaliteiten die de beleving van een karaktervolle plek bepalen. Onlangs publiceerde het Departement Omgeving van de Vlaamse Overheid haar Ontwerpgids Luwte-oases (2023) die inspiratie biedt aan lokale besturen om zelf dergelijke plekken in woon- en werkomgevingen te creëren. Momenteel is het Gents stadsbestuur begaan met het creëren van ‘woongroenzones’. Het zijn geen echte luwte-oases, maar wel goed dat er wordt nagedacht over de inrichting van de publieke ruimte.”

Heb je zelf een stiltedroom voor Gent?

De Wilde: “Er is grote nood aan stilte in de stad. Daarom vind ik het belangrijk dat luwte-oases en de ‘woongroenzones’ bereikbaar zijn voor iedereen. Daarnaast kunnen stiltemomenten, zoals het samen wandelen in stilte, bijdragen tot een cultuur van stilte in de stad. Het zou goed zijn om nieuwe begeleiders te vinden en op die manier met meer regelmaat wandelingen te kunnen aanbieden.”

Zijn er boeken over stilte die je ons kan aanraden?

De Wilde: “Zeker! Waerbeke bracht veel publicaties uit. Je vindt inspiratie in de columns en podcasts op de website. David Le Breton schreef het mooie boek Over stilte, waarin hij de waarde en betekenis van spreken en zwijgen vanuit verschillende perspectieven bekijkt. Virginie Platteau’s Hoe luidt de stilte onderzoekt onder meer hoe stilte een grote aantrekkingskracht uitoefent en tegelijkertijd angst kan aanjagen. Ook de getuigenissen van stiltezoekers die Kristien Bonneure optekende zijn zeer lezenswaard. En een film die de kracht van stilte weergeeft is In Pursuit Of Silence van Patrick Shen.”